Niewłaściwe oznaczenie strony - niewłaściwy dobór podmiotów procesu – 194 § 1 kpc.

Podmiotowe przekształcenie powództwa staje się aktualne dopiero wówczas, gdy wady w wyznaczeniu przez powoda podmiotowych granic procesu nie można naprawić w drodze sprostowania oznaczenia stron. 

Należy odróżnić niewłaściwe oznaczenie strony od niewłaściwego doboru podmiotów procesu. W sytuacji pierwszej - czyli również wtedy, gdy nie orientując się, kto według przyjętej konstrukcji prawnej powinien być stroną, powód wciągnął do procesu niewłaściwego pozwanego (np. jednostkę organizacyjną osoby prawnej zamiast tę osobę - naprawienie wady następuje w drodze sprostowania oznaczenia stron. Polega ono na uzupełnieniu lub konkretyzacji (lecz nie na zmianie) pierwotnego oznaczenia strony i - w konsekwencji tego - wyeliminowaniu przez sąd z procesu osoby niewłaściwej oraz wezwaniu do udziału w sprawie innej, właściwej, odpowiednio do woli powoda. Tam natomiast, gdzie powód prawidłowo oznaczył podmiot, który według jego intencji miał być stroną przeciwną, ale - z punktu widzenia prawa materialnego - dokonał doboru tego podmiotu w sposób niewłaściwy, do usunięcia wady aktu jego woli może dojść już tylko przez odwołanie wadliwej czynności procesowej (art. 203 k.p.c.) albo w drodze podmiotowego przekształcenia procesu (art. 194-198 k.p.c.). 

Powyższe stwierdzenie odnotowałem w kilku wyrokach: 

W pierwszym z nich powód, w sprawie o naruszenie dóbr osobistych, pierwotnie pozwał Redakcję „Głosu Robotniczego”. W wezwaniu sąd – z pominięciem przepisów o przekształceniach podmiotowych – wezwał Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą w miejsce pierwotnie pozwanej Redakcji ”GR”, będącej jednostką organizacyjną tej Spółdzielni. Pozwana Spółdzielnia Wydawnicza przez kontynuowanie – po wejściu do procesu – obrony zatwierdziła czynności podejmowane dotąd przez Redakcję „GR” . 

W innym orzeczeniu SN stwierdził, że w sytuacji gdy powód działający bez adwokata, oznaczył w pozwie pozwanego jako „Urząd Dzielnicy Gminy X, Wydział Spraw Lokalowych” to w istocie wskazał odpowiednią Gminę i obowiązkiem sądu było wezwać do procesu tę Gminę, a nie „Urząd” Gminy. Jeżeli sąd I instancji miał wątpliwości kogo pozywa powód, to powinien był odebrać od niego odpowiednie oświadczenie w tym przedmiocie (art. 130 § 1 kpc.). 

W kolejnej sprawie - o zapłatę dotacji, powódka jako pozwanego wskazała Gminę B. wskazując adres innej jednostki samorządu terytorialnego (Miasta B). Sąd doręczył odpis pozwu na adres podmiotu wskazanego w pozwie. Gmina B. przekazała pozew Miastu B., który złożył odpowiedź na pozew (wdał się w spór). Sąd Apelacyjny zaakceptował stanowisko, że uchybienie to podlegało usunięciu w drodze sprostowania. Wskazanie jako strony pozwanej innej jednostki samorządu terytorialnego poziomu gminnego było wynikiem omyłki strony powodowej. Sąd Okręgowy, po wdaniu się w spór przez Miasto B i zaakceptowaniu tego zachowania przez stronę powodową, zyskał całkowitą pewność co do danych identyfikujących strony. Za zbędne i nazbyt formalistyczne działanie należało więc poczytać żądanie zgłoszenia przez powódkę wniosku o dopozwanie Miasta B. w trybie przewidzianym przez art. 194 k.p.c.

Należy odróżnić niewłaściwe oznaczenie strony od niewłaściwego doboru podmiotów procesu. Wezwanie do udziału w sprawie osoby, która – jak stanowi art. 194 § 1 k.p.c. – powinna być stroną pozwaną, może nastąpić na wniosek powoda, bądź na wniosek pozwanego, z urzędu tylko w wypadkach wskazanych w ustawie (art. 477 k.p.c.). 

W orzecznictwie ukształtowany jest pogląd stwierdzający, że tylko sąd, a nie podmiot uprawniony do zgłoszenia wniosku, decyduje o wezwaniu osoby trzeciej do wzięcia udziału w sprawie. W wyniku negatywnej oceny legitymacji osoby dotychczas występującej w sprawie powstaje dla sądu podstawa do dokonania przekształcenia, tzn. do wezwania – na podstawie dalszej oceny – tej osoby w charakterze pozwanego, która powinna być stroną pozwaną w sprawie. Zarówno uwzględnienie wniosku zgłoszonego na podstawie art. 194 § 1 k.p.c., jak i jego oddalenie lub też odrzucenie wymaga wydania przez sąd postanowienia w tym przedmiocie. Postanowienie takie zapada na rozprawie i nie przysługuje od niego zażalenie. Postanowienie o dopozwaniu może być przez sąd pierwszej instancji uchylone w wypadku określonym w art. 359 kpc. tj. tylko zmiany okoliczności sprawy, ale może ono być także uchylone przez sąd wyższego rzędu w ramach toczącego się postępowania incydentalnego (zbędne jest np. postanowienie po sukcesji uniwersalnej).

CZYTAJ WIĘCEJ >>