Jest regułą, że przy wyborze rodzaju i metod postępowania leczniczego bierze się pod uwagę nie tylko cele zdrowotne, ale także interesy oraz inne dobra osobiste osoby z zaburzeniami psychicznymi i dąży do osiągnięcia poprawy stanu zdrowia w sposób najmniej dla tej osoby uciążliwy (art. 12 u.o.z.p.). Jest również regułą, że przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia (art. 22 ust. 1 u.o.z.p.). Przepisy te wyrażają zasadę dobrowolności. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza jednakże wyjątki od tej zasady. Pierwszy wyjątek dotyczy sytuacji, gdy dotychczasowe zachowanie osoby chorej psychicznie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób (art. 23 ust. 1 u.o.z.p.). O takim przyjęciu postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności (art. 23 ust. 2 u.o.z.p.). Przyjęcie wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) oraz zawiadomienia o tym właściwego sądu opiekuńczego (art. 23 ust. 4 u.o.z.p.). Dalsze wyjątki zostały określone w art. 29 ust. 1 u.o.z.p. i odnoszą się do osoby chorej psychicznie, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia. O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego orzeka właściwy sąd opiekuńczy na wniosek małżonka osoby chorej psychicznie, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę (art. 29 ust. 2 u.o.z.p.).
